Khám phá những cộng đồng người sở hữu khả năng phi thường, thích nghi đáng kinh ngạc để sinh tồn ở những môi trường khắc nghiệt nhất. Liệu đây có phải là “siêu năng lực” thực sự?
Bạn có bao giờ tự hỏi, cơ thể con người có thể làm được những gì? Theo National Geographic, tiềm năng của chúng ta là vô hạn, có thể thực hiện những điều tưởng chừng như không thể. Những “siêu năng lực” này, đôi khi, xuất hiện thông qua những đột biến gen kỳ diệu hoặc quá trình tiến hóa lâu dài. Và các nhà khoa học chỉ mới bắt đầu khám phá những bí mật ẩn chứa bên trong cơ thể và tâm trí của những nhóm người đặc biệt này.
1. Người Sherpa: Chinh phục đỉnh Everest không cần “bình oxy”?
Một người Sherpa ở thác băng Khumbu, Nepal. Ảnh: Nat Geo
Người Sherpa, sống trên dãy Himalaya hùng vĩ, là minh chứng rõ ràng nhất cho khả năng thích nghi phi thường của con người. Theo Tatum Simonson, chuyên gia tại Đại học California, San Diego, họ đã sinh sống ở độ cao trung bình 4.267m trong hơn 6.000 năm, nơi lượng oxy ít hơn 40% so với mực nước biển.
Thông thường, khi oxy giảm, cơ thể sẽ tăng cường sản xuất tế bào hồng cầu, khiến máu đặc hơn và dễ dẫn đến các bệnh nguy hiểm. Nhưng người Sherpa thì khác! Họ đã phát triển những đột biến gen đặc biệt, giúp duy trì lượng tế bào hồng cầu ở mức thấp, đồng thời, ty thể trong tế bào sử dụng oxy hiệu quả hơn. Nghiên cứu về người Sherpa có thể mang lại hy vọng cho những bệnh nhân mắc các bệnh về hô hấp hoặc tim mạch, những người thường xuyên phải đối mặt với tình trạng thiếu oxy trong máu.
2. Người Bajau: “Dân du mục biển cả” với lá lách siêu phàm
Bạn đã bao giờ nghe đến những người có thể lặn sâu đến 70m và ở dưới nước liên tục 13 phút mà không cần bình dưỡng khí chưa? Đó chính là người Bajau, “dân du mục biển cả” đến từ Philippines, Malaysia và Indonesia. Giống như người Sherpa, họ sở hữu những lợi thế gen giúp sử dụng oxy hiệu quả hơn. Nhưng vì phải đối mặt với tình trạng thiếu oxy cấp bách hơn, người Bajau đã phát triển một cơ chế nhanh chóng hơn: lá lách lớn hơn, nơi chứa các tế bào hồng cầu mang oxy. Khi lặn, lá lách của họ co lại, bơm nguồn dự trữ oxy này vào máu, giúp họ thoải mái khám phá đại dương.
3. Hải nữ đảo Jeju: “Những nàng tiên cá” lặn sâu trong băng giá
Hải nữ trên đảo Jeju kiếm sống bằng nghề lặn tự do qua nhiều thế hệ. Ảnh: Melissa Ilardo
Hải nữ (haenyeo) trên đảo Jeju không chỉ là những người phụ nữ dũng cảm, mà còn là những “nàng tiên cá” thực thụ. Họ kiếm sống bằng nghề lặn biển mà không cần bất kỳ thiết bị hỗ trợ nào, kể cả trong làn nước lạnh giá. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Cell Reports đã hé lộ những gen đặc biệt mà họ sở hữu, giúp họ chịu lạnh tốt hơn và giảm huyết áp khi lặn, điều mà người Hàn Quốc sống trên đất liền không có.
Vậy, “siêu năng lực” từ đâu mà có?
Hóa ra, người Jeju có thể mang một biến thể gen đặc biệt của sarcoglycan zeta, một protein liên quan đến độ nhạy cảm với lạnh. Protein này, có mặt trong cơ trơn, cho phép các chuyển động không tự chủ diễn ra, ví dụ như liên quan đến tuần hoàn máu. Biến thể gen này có thể là chìa khóa giải thích khả năng chịu lạnh đáng kinh ngạc của những thợ lặn tự do này.
Một điểm khác biệt nữa là người Jeju có khả năng sở hữu biến thể gen liên quan đến huyết áp thấp cao hơn gấp 4 lần so với người đất liền. Nín thở khi lặn không chỉ làm hạn chế nguồn cung cấp oxy cho cơ thể, mà còn làm tăng huyết áp. Vì vậy, khả năng hạ huyết áp của biến thể gen này đặc biệt quan trọng đối với hải nữ, nhất là khi họ lặn ngay cả khi đang mang thai, để tránh các tình trạng nguy hiểm như tiền sản giật.
