Chuyên gia đề xuất thành lập Ngân hàng Năng lượng Quốc gia để đáp ứng nhu cầu đầu tư vào năng lượng sạch, giúp Việt Nam đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050. Liệu đây có phải là giải pháp?
Tóm tắt: Để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, Việt Nam cần nguồn vốn đầu tư khổng lồ vào lĩnh vực năng lượng. Chuyên gia Ngô Trí Long đề xuất thành lập Ngân hàng Năng lượng Quốc gia (NEB) để giải quyết bài toán này. Liệu mô hình này có khả thi và hiệu quả?
Bài toán vốn cho chuyển dịch năng lượng
Tại Diễn đàn dầu khí và năng lượng thường niên 2025, PGS.TS Ngô Trí Long đã chỉ ra một thực tế: nhu cầu đầu tư cho chuyển dịch năng lượng ở Việt Nam đang tăng vọt. Tuy nhiên, hệ thống tài chính hiện tại lại chưa đủ mạnh để đáp ứng cả về quy mô, thời gian vay vốn và các cơ chế chia sẻ rủi ro.
Đề xuất táo bạo: Ngân hàng Năng lượng Quốc gia
Để giải quyết vấn đề này, chuyên gia Long đề xuất thành lập Ngân hàng Năng lượng Quốc gia (NEB). Theo đó, NEB sẽ là một ngân hàng chuyên trách về năng lượng, do Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) phối hợp với các ngân hàng lớn như BIDV, Agribank, Vietcombank thành lập, dưới sự bảo trợ của Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước.
NEB sẽ hoạt động như thế nào?
NEB sẽ tập trung vào việc cung cấp tín dụng trung và dài hạn (15-25 năm) cho các dự án năng lượng tái tạo, lưu trữ năng lượng, hydrogen xanh, điện gió ngoài khơi. Nguồn vốn sẽ được huy động thông qua các công cụ tài chính xanh, phát hành trái phiếu xanh và vay vốn từ thị trường quốc tế với lãi suất ưu đãi.
Nhà nước sẽ đóng vai trò chia sẻ rủi ro thông qua quỹ bảo lãnh đầu tư năng lượng. PVN sẽ đảm nhận trách nhiệm bảo lãnh về mặt kỹ thuật và công nghệ, hỗ trợ thẩm định các dự án năng lượng mới và chuyển giao công nghệ.
Học hỏi kinh nghiệm quốc tế
Ông Long cho biết, mô hình tương tự đã được triển khai thành công ở nhiều nước trên thế giới. Ví dụ, KfW (Đức) đã tài trợ hàng chục tỷ EUR cho các dự án năng lượng sạch. Green Bank (Anh) huy động hàng tỷ USD từ khu vực tư nhân. IFF (Indonesia) hợp tác với WB/ADB tài trợ các dự án hạ tầng năng lượng dài hạn.
“Mô hình Ngân hàng Năng lượng Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi các thể chế này, nhưng cần được bản địa hóa, kết hợp giữa vai trò điều phối của Nhà nước, năng lực kỹ thuật của PVN và nguồn lực thị trường,” ông Long nhấn mạnh.
Thách thức và giải pháp
Theo WB, Việt Nam cần đầu tư hàng trăm tỷ USD vào năng lượng để đạt mục tiêu Net Zero. Tuy nhiên, đầu tư công vào lĩnh vực này còn hạn chế. Các ngân hàng cũng gặp khó khăn trong việc cung cấp vốn do thiếu kiến thức chuyên môn, thời hạn cho vay ngắn và thiếu cơ chế bảo lãnh rủi ro.
Ông Nguyễn Trung Khương (PVN) cho rằng việc huy động vốn cho các dự án năng lượng mới như điện gió ngoài khơi, hydrogen là một thách thức lớn.
Ông Nguyễn Đức Hiển (Ban Chính sách, chiến lược Trung ương) đề xuất cần thu hút đầu tư tư nhân thông qua cơ chế đối tác công – tư, cải cách thị trường điện và giải quyết các vấn đề tồn đọng.
Kết luận
Đề xuất thành lập Ngân hàng Năng lượng Quốc gia là một giải pháp đáng cân nhắc để giải quyết bài toán vốn cho chuyển dịch năng lượng của Việt Nam. Tuy nhiên, để thành công, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và các tổ chức tài chính, đồng thời cần có những chính sách và cơ chế phù hợp để thu hút đầu tư tư nhân và giảm thiểu rủi ro.
