Bạn lo lắng về việc thu thập và xử lý dữ liệu hình ảnh khách hàng sẽ gặp rắc rối với luật mới? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ các quy định pháp luật mới nhất và cách tuân thủ để bảo vệ doanh nghiệp của bạn.
Bài viết này cung cấp cái nhìn tổng quan về những thay đổi trong quy định về bảo vệ dữ liệu hình ảnh cá nhân tại Việt Nam, đặc biệt là tác động của Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 (Luật BVDLCN). Bài viết đi sâu vào các nguyên tắc cốt lõi như sự đồng ý tự nguyện, thông báo rõ ràng và trách nhiệm giải trình. Đồng thời, bài viết cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đánh giá rủi ro và thực hiện các biện pháp bảo mật phù hợp để tuân thủ pháp luật và bảo vệ quyền riêng tư của khách hàng.
Quy định mới về bảo vệ dữ liệu hình ảnh cá nhân
Trong thời đại số, dữ liệu hình ảnh của khách hàng trở thành “mỏ vàng” cho doanh nghiệp. Từ camera an ninh ở cửa hàng, nhận diện khuôn mặt khi thanh toán, đến phân tích hình ảnh cho marketing, doanh nghiệp tận dụng triệt để để nâng cao trải nghiệm và tối ưu kinh doanh. Tuy nhiên, với việc Việt Nam ngày càng thắt chặt bảo vệ dữ liệu cá nhân (DLCN), cách doanh nghiệp thu thập và xử lý dữ liệu hình ảnh khách hàng sẽ thay đổi đáng kể.
Dữ liệu hình ảnh là gì và tại sao lại quan trọng?
Dữ liệu hình ảnh bao gồm mọi thông tin dưới dạng hình ảnh, có thể nhận diện hoặc liên quan đến một cá nhân cụ thể. Ví dụ, ảnh chụp chân dung, video giám sát, ảnh sản phẩm có mặt khách hàng… Chúng quan trọng vì chúng có thể tiết lộ nhiều thông tin cá nhân, từ đặc điểm nhận dạng đến thói quen, sở thích, thậm chí là thông tin nhạy cảm như tình trạng sức khỏe.
Luật BVDLCN 2025: “Luật chơi” mới cho doanh nghiệp
Luật BVDLCN 2025, có hiệu lực từ 1/1/2026, củng cố các quy định về bảo vệ DLCN, nhấn mạnh minh bạch, đồng ý và trách nhiệm giải trình. Luật này áp dụng cho cả doanh nghiệp trong và ngoài nước xử lý DLCN tại Việt Nam, với chế tài nghiêm khắc hơn, bao gồm phạt hành chính hoặc xử lý hình sự nếu vi phạm nghiêm trọng. Đây là một bước tiến lớn trong việc bảo vệ quyền riêng tư của công dân Việt Nam.
Nguyên tắc “vàng” khi thu thập dữ liệu hình ảnh
Nguyên tắc cốt lõi là sự đồng ý tự nguyện, cụ thể và được thông báo rõ ràng của chủ thể dữ liệu. Sự đồng ý phải là hành động khẳng định, không thể suy diễn từ sự im lặng hoặc không phản đối. Đối với dữ liệu hình ảnh liên quan đến sinh trắc học (ví dụ: khuôn mặt), Luật BVDLCN 2025 yêu cầu sự đồng ý riêng biệt, không được “gói” chung với các điều khoản khác.
Doanh nghiệp cần làm gì để tuân thủ?
Doanh nghiệp cần đảm bảo sự đồng ý là tự nguyện và rõ ràng từ khách hàng, ví dụ, đánh dấu ô đồng ý trên ứng dụng hoặc ghi âm giọng nói xác nhận. Tuy nhiên, không được ép buộc khách hàng đồng ý để tiếp cận dịch vụ cơ bản. Sự đồng ý phải cụ thể cho từng mục đích (ví dụ: “sử dụng hình ảnh khuôn mặt để xác thực thanh toán” chứ không phải “cải thiện dịch vụ”). Doanh nghiệp không được thu thập, mua bán hoặc chia sẻ dữ liệu hình ảnh mà chưa có đồng ý, và phải ngừng xử lý ngay khi đồng ý bị rút lại.
Quản lý rủi ro và bảo vệ dữ liệu hình ảnh
Không chỉ tuân thủ pháp luật, doanh nghiệp cần chủ động quản lý rủi ro và bảo vệ dữ liệu hình ảnh khỏi các mối đe dọa an ninh.
Đánh giá rủi ro: Bước đi không thể thiếu
Doanh nghiệp phải chủ động đánh giá rủi ro khi xử lý dữ liệu hình ảnh, đặc biệt với quy mô lớn hoặc liên quan đến dữ liệu nhạy cảm. Hồ sơ đánh giá tác động xử lý dữ liệu cá nhân (Data Protection Impact Assessment – DPIA) là công cụ bắt buộc theo Nghị định 13/2023/NĐ-CP, và Luật BVDLCN 2025 mở rộng yêu cầu này cho tất cả các hoạt động xử lý dữ liệu nhạy cảm. DPIA giúp xác định rủi ro như lộ dữ liệu, phân biệt đối xử dựa trên hình ảnh, và đề xuất biện pháp giảm thiểu rủi ro.
Quy trình DPIA: Chi tiết từng bước
Quy trình lập DPIA bao gồm mô tả hoạt động xử lý, đánh giá tính cần thiết và tỷ lệ, xác định rủi ro đối với quyền lợi chủ thể, và biện pháp khắc phục. Đối với hệ thống camera sử dụng AI nhận diện khuôn mặt, doanh nghiệp phải nộp DPIA cho Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm công nghệ cao, Bộ Công an. Luật BVDLCN 2025 yêu cầu cập nhật DPIA định kỳ hoặc khi có thay đổi lớn, và lưu trữ các báo cáo ít nhất năm năm.
Bảo mật dữ liệu: “Chìa khóa” ngăn chặn truy cập trái phép
Bảo mật là yếu tố then chốt để ngăn chặn truy cập trái phép vào dữ liệu hình ảnh. Doanh nghiệp cần áp dụng biện pháp kỹ thuật như mã hóa dữ liệu khi lưu trữ và truyền tải, kiểm soát truy cập dựa trên vai trò của từng nhân sự tham gia. Đồng thời, doanh nghiệp phải kiểm tra định kỳ việc sao lưu và khả năng xảy ra sự cố đối với loại dữ liệu này. Đào tạo nhân viên các kỹ năng và yêu cầu tuân thủ pháp luật là bắt buộc.
Nội bộ hóa quy định: Đảm bảo tuân thủ từ bên trong
Doanh nghiệp nên nội bộ hóa các quy định vào hợp đồng lao động, dịch vụ khách hàng, với điều khoản rõ ràng về phạm vi dữ liệu và nghĩa vụ bảo mật. Ví dụ, trong hợp đồng với nhân viên tiếp cận dữ liệu hình ảnh, cần quy định trách nhiệm cá nhân để tránh lạm dụng. Việc thực hiện DPIA không chỉ giúp tuân thủ mà còn cải thiện uy tín, vì khách hàng ngày càng ưu tiên doanh nghiệp minh bạch và tuân thủ bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Những điều cần lưu ý khi sử dụng camera thu thập hình ảnh khách hàng
Việc sử dụng camera để thu thập hình ảnh khách hàng cần được thực hiện một cách cẩn trọng và tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành.
Thông báo rõ ràng: “Tôn trọng” quyền riêng tư
Khi sử dụng camera để thu thập hình ảnh khách hàng, doanh nghiệp phải tuân thủ nghiêm ngặt để tránh xâm phạm quyền riêng tư. Pháp luật bảo vệ dữ liệu cá nhân hiện hành yêu cầu minh bạch bằng cách lắp đặt biển thông báo rõ ràng tại vị trí camera, nêu mục đích, phạm vi và cách liên hệ để thực hiện quyền. Vị trí lắp đặt phải hợp pháp, không hướng vào khu vực riêng tư như phòng thay đồ hoặc nhà vệ sinh, và không xâm phạm đời sống cá nhân, quyền riêng tư của người khác.
Giới hạn thời gian lưu trữ: “Vừa đủ” để sử dụng
Thời gian lưu trữ dữ liệu hình ảnh cần giới hạn, thường không vượt quá ba tháng trừ khi pháp luật có quy định khác. Luật BVDLCN 2025 bổ sung rằng dữ liệu từ camera phải được xử lý chỉ cho mục đích đã thông báo, và không được sử dụng cho hoạt động quảng cáo mà chưa có đồng ý rõ ràng từ khách hàng. Do đó, việc chụp ảnh khách hàng sử dụng sản phẩm để quảng cáo khi chưa được sự đồng ý là vi phạm.
Bảo vệ dữ liệu hình ảnh: “An toàn” trên mọi phương diện
Bảo mật là yếu tố then chốt để ngăn chặn truy cập trái phép vào dữ liệu hình ảnh. Doanh nghiệp cần áp dụng biện pháp kỹ thuật như mã hóa dữ liệu khi lưu trữ và truyền tải, kiểm soát truy cập dựa trên vai trò của từng nhân sự tham gia thông qua hoạt động DPIA. Đồng thời, doanh nghiệp phải kiểm tra định kỳ việc sao lưu và khả năng xảy ra sự cố đối với loại dữ liệu này. Đào tạo nhân viên các kỹ năng và yêu cầu tuân thủ pháp luật là bắt buộc.
Tuân thủ để phát triển bền vững
Đã qua rồi thời doanh nghiệp có thể thoải mái thu thập dữ liệu hình ảnh của khách hàng. Giờ đây, hành vi này bị xem là vi phạm pháp luật nghiêm trọng và có thể gây tổn hại nặng nề cho thương hiệu. Trong thời kỳ mà dữ liệu và quyền riêng tư đang được ưu tiên bảo vệ, buộc doanh nghiệp phải chú ý và đầu tư vào tuân thủ các yêu cầu của pháp luật – một chìa khóa cho sự phát triển bền vững.
