Bài viết này đi sâu vào những khó khăn trong việc số hóa dữ liệu đất đai ở cấp xã, lý giải vì sao người dân vẫn phải nộp bản photo sổ đỏ khi làm thủ tục. Đồng thời, đề xuất các giải pháp để cải thiện việc chia sẻ dữ liệu và đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến đất đai.
Dù Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2026 sẽ hoàn thành việc rà soát và chuẩn hóa cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai, song thực tế triển khai vẫn còn nhiều thách thức. Một trong số đó là việc người dân vẫn phải nộp bản photo sổ đỏ khi thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến đất đai, gây ra không ít phiền toái và thắc mắc. Tại sao lại như vậy? Bài viết này sẽ đi sâu vào vấn đề này, đồng thời đề xuất các giải pháp để số hóa thủ tục hành chính đất đai một cách hiệu quả hơn.
Những rào cản trong việc tiếp cận dữ liệu đất đai ở cấp xã
Cấp xã đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý đất đai, là đơn vị gần dân nhất và trực tiếp giải quyết các thủ tục hành chính liên quan. Tuy nhiên, trên thực tế, việc tiếp cận dữ liệu đất đai ở cấp xã còn gặp nhiều khó khăn, dẫn đến tình trạng “vừa quản lý, vừa thiếu dữ liệu”.
Hồ sơ địa chính không đầy đủ và thiếu cập nhật
Nhiều xã, đặc biệt là các xã vùng sâu vùng xa, không nắm giữ đầy đủ hồ sơ địa chính từ trước đây. Các giao dịch mua bán, chuyển nhượng đất đai thường được thực hiện tại chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai cấp huyện, khiến cho dữ liệu ở cấp xã không được cập nhật kịp thời. Điều này gây khó khăn trong việc quản lý biến động đất đai và giải quyết các thủ tục hành chính.
Thiếu bản đồ địa chính được cập nhật thường xuyên
Bên cạnh việc thiếu hồ sơ, nhiều xã còn chưa có bản đồ địa chính được cập nhật thường xuyên. Khi người dân có nhu cầu cấp mới hoặc chuyển mục đích sử dụng đất, UBND xã phải gửi hồ sơ lên Văn phòng đăng ký đất đai để đo đạc, xác nhận, gây kéo dài thời gian xử lý. Thậm chí, ngay cả bản đồ dữ liệu đất đai của Hà Nội cũng chỉ được cấp cho Văn phòng đăng ký đất đai, chưa được cập nhật đến cấp xã.
Cơ chế chia sẻ dữ liệu chưa thống nhất
Hiện tại, chưa có cơ chế chia sẻ dữ liệu thống nhất giữa các cấp chính quyền. Điều này dẫn đến tình trạng “ngắt mạch dữ liệu”, khiến cho việc số hóa thủ tục hành chính trở nên kém hiệu quả. Cấp xã vừa phải chịu trách nhiệm quản lý, vừa không có dữ liệu đầy đủ để thực hiện nhiệm vụ của mình.
Trách nhiệm quản lý chồng chéo
Trong bối cảnh mô hình chính quyền địa phương hai cấp đang được triển khai, mục tiêu là giảm thủ tục hành chính và tạo thuận lợi cho người dân. Tuy nhiên, nếu cơ sở dữ liệu đất đai không được liên thông, mọi nỗ lực số hóa có thể bị “nghẽn” ở khâu thực thi. Cấp xã vẫn phải gửi hồ sơ lên Văn phòng đăng ký đất đai để giải quyết các thủ tục như tách thửa, chuyển nhượng, cấp mới, gây mất thời gian và chi phí cho cả người dân và chính quyền.
Vì sao người dân vẫn phải nộp sổ đỏ bản photo?
Mặc dù thông tin về đất đai, nhân thân, căn cước đã có đủ trong hệ thống, nhiều người dân vẫn phải nộp bản photo sổ đỏ khi làm thủ tục. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ yếu liên quan đến quá trình hình thành dữ liệu phân tán qua nhiều thời kỳ.
Thông tin trên sổ đỏ không đồng nhất qua các thời kỳ
Thông tin trên Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) qua các thời kỳ có những quy định khác nhau. Ví dụ, có thời kỳ chỉ ghi tên người có quyền sử dụng đất, không có số chứng minh nhân dân; có thời kỳ chỉ ghi tên chủ hộ. Cũng có thời kỳ, sổ đỏ ghi tên chủ hộ và chứng minh nhân dân 9 số, 10 số, 12 số và bây giờ là căn cước công dân. Sự không đồng nhất này gây khó khăn trong việc đối chiếu và xác minh thông tin.
Tình trạng mua bán, chuyển nhượng qua tay chưa sang tên
Trong thực tế, có nhiều trường hợp người dân mua bán, chuyển nhượng đất đai qua tay nhưng chưa làm thủ tục sang tên. Điều này dẫn đến tình trạng thông tin về người sử dụng đất và người đứng tên trong giấy tờ đất không đồng nhất. Để làm sạch dữ liệu, cơ quan quản lý cần phải đối chiếu và xác minh thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm cả sổ đỏ bản photo do người dân cung cấp.
Hồ sơ lưu trữ không đảm bảo hoặc bị hư hại, mất mát
Một số hồ sơ lưu trữ ở cơ quan nhà nước khi cấp giấy không đảm bảo hoặc bị thiên tai lũ lụt làm hư hại, mất mát. Trong những trường hợp này, việc cung cấp sổ đỏ bản photo của người dân là một nguồn thông tin quan trọng để phục hồi và hoàn thiện dữ liệu.
Yêu cầu đối soát và kiểm chứng thông tin
Để đảm bảo dữ liệu đất đai “Đúng – Đủ – Sạch – Sống”, cần có sự hợp tác giữa nhà nước và người dân để kiểm chứng đối soát. Việc yêu cầu người dân cung cấp bản sao giấy chứng nhận và căn cước công dân (không cần công chứng) là một biện pháp để xác minh và làm sạch dữ liệu.
Giải pháp để số hóa thủ tục hành chính đất đai hiệu quả hơn
Để giải quyết những bất cập hiện tại và số hóa thủ tục hành chính đất đai một cách hiệu quả hơn, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện từ cả phía nhà nước và người dân.
Xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai thống nhất và liên thông
Cần xây dựng một cơ sở dữ liệu đất đai thống nhất và liên thông giữa các cấp chính quyền, từ trung ương đến địa phương. Điều này sẽ giúp cho việc chia sẻ và cập nhật dữ liệu trở nên dễ dàng và nhanh chóng hơn, giảm thiểu tình trạng “ngắt mạch dữ liệu”.
Từ khóa chính dữ liệu đất đai cần được chú trọng trong quá trình xây dựng cơ sở dữ liệu.
Đẩy mạnh việc cập nhật và chuẩn hóa dữ liệu
Cần đẩy mạnh việc cập nhật và chuẩn hóa dữ liệu đất đai, đảm bảo rằng thông tin trên sổ đỏ, hồ sơ địa chính và cơ sở dữ liệu là đồng nhất và chính xác. Việc này có thể được thực hiện thông qua các chiến dịch rà soát, chuẩn hóa dữ liệu như chiến dịch “90 ngày làm sạch dữ liệu đất đai” đang được triển khai ở Hà Nội.
Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin
Cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đất đai, chẳng hạn như sử dụng các ứng dụng quản lý đất đai trên điện thoại thông minh để người dân có thể tự cập nhật thông tin và theo dõi tiến độ xử lý hồ sơ. Ngoài ra, có thể sử dụng các nền tảng OTT để chuyển dữ liệu sổ đỏ của người dân đến chính quyền một cách nhanh chóng và tiện lợi.
Nâng cao năng lực cho cán bộ địa chính cấp xã
Cần nâng cao năng lực cho cán bộ địa chính cấp xã, trang bị cho họ những kiến thức và kỹ năng cần thiết để quản lý và khai thác dữ liệu đất đai một cách hiệu quả. Đồng thời, cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị cho cấp xã, giúp họ có thể thực hiện tốt nhiệm vụ của mình.
Với việc áp dụng đồng bộ các giải pháp trên, chúng ta có thể hy vọng vào một tương lai mà thủ tục hành chính đất đai sẽ trở nên đơn giản, minh bạch và hiệu quả hơn, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.
