Khám phá thực trạng đáng buồn: Dù là ngành công nghệ chiến lược, kỹ sư hàng không vũ trụ Việt Nam vẫn chật vật với mức lương thấp, dẫn đến “chảy máu chất xám”.
Ngành Công Nghệ Chiến Lược… Lương “Bèo”?
Theo Quyết định 1131 của Thủ tướng Chính phủ, công nghệ hàng không vũ trụ được xác định là một trong 11 nhóm công nghệ then chốt. Tuy nhiên, thực tế phát triển ngành này ở Việt Nam còn gặp nhiều trở ngại, đặc biệt là vấn đề về đãi ngộ.
“Chảy Máu Chất Xám” Vì Lương Thấp
Tại một buổi tọa đàm về công nghệ vũ trụ, PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, đã chia sẻ một thông tin gây “sốc”: Các chuyên gia được đào tạo bài bản ở nước ngoài, với chi phí lên đến 5-6 tỷ đồng, khi trở về làm việc tại trung tâm chỉ nhận mức lương vỏn vẹn 5-8 triệu đồng/tháng. “Chính vì lương thấp, những chuyên gia này dần rời bỏ đơn vị khi được săn đón bởi các doanh nghiệp bên ngoài”, ông Tuấn thẳng thắn cho biết.
Tổng giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam Phạm Anh Tuấn chia sẻ về mức lương của kỹ sư hàng không vũ trụ. Ảnh: Trọng Đạt
Cơ Hội “Đổi Đời” ở Khu Vực Tư Nhân và Quốc Tế
Bà Lê Thanh Hương, Tổng giám đốc Công ty Công nghệ Sao Vega, tiết lộ với VnExpress rằng kỹ sư hàng không vũ trụ có thể nhận mức lương cao gấp 10 lần nếu làm việc cho doanh nghiệp tư nhân trong nước, hoặc thậm chí vài trăm nghìn USD mỗi năm nếu “đầu quân” cho các tổ chức quốc tế như NASA. Tuy nhiên, bà cũng nhấn mạnh rằng vẫn có nhiều người chọn ở lại làm việc cho nhà nước “vì hoài bão cá nhân, không phải vì tiền. Họ làm ngày làm đêm vì muốn thực hiện những thứ chưa ai làm được”.
TS. Nguyễn Lương Quang, chuyên gia Viện năng lượng nguyên tử và năng lượng thay thế (CEA Paris-S, Pháp), chia sẻ thêm rằng một số kỹ sư Việt Nam tham gia các dự án tư nhân có thể nhận mức lương 40 triệu đồng/tháng, hoặc cao hơn gấp 2-3 lần nếu làm ở vị trí tương đương tại Đài Loan hoặc Pháp. Ông Quang nhấn mạnh: “Chế độ đãi ngộ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nguồn nhân lực phát triển ngành. Không đảm bảo được cuộc sống sẽ không thể thu hút chuyên gia giỏi về làm việc”.
Những Bước Tiến Của Ngành Hàng Không Vũ Trụ Việt Nam
Mặc dù còn non trẻ, ngành công nghệ hàng không vũ trụ Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể. Từ năm 2008 đến 2013, Việt Nam đã phóng thành công các vệ tinh viễn thông Vinasat-1, Vinasat-2 và vệ tinh quan sát Trái Đất VNREDSat-1. Đây đều là các vệ tinh được đặt hàng sản xuất ở nước ngoài và do các đơn vị, doanh nghiệp trong nước vận hành và khai thác.
Từ năm 2013, Việt Nam bắt đầu triển khai các dự án tự thiết kế, chế tạo vệ tinh cỡ siêu nhỏ như PicoDragon, MicroDragon, NanoDragon và LOTUSat-1, từng bước tích lũy và làm chủ công nghệ.
Trong những năm gần đây, một số doanh nghiệp tư nhân đã tham gia vào lĩnh vực này, tập trung vào phát triển và cung cấp các giải pháp quản lý, phân tích dữ liệu bản đồ, ảnh viễn thám, chế tạo thiết bị bay không người lái và nghiên cứu thử nghiệm vệ tinh quỹ đạo thấp.
“Đau Đầu” Vì Thiếu Nhân Lực
Bà Lê Thanh Hương chia sẻ rằng ngành công nghiệp hàng không vũ trụ chia thành hai mảng chính: xử lý dữ liệu mặt đất và công nghiệp vũ trụ.
Yêu Cầu Chuyên Môn Cao
Mảng xử lý dữ liệu mặt đất đòi hỏi kỹ sư địa tin học, am hiểu viễn thám, khoa học dữ liệu. Trong khi đó, mảng công nghiệp vũ trụ tập trung vào phát triển, thiết kế, chế tạo và vận hành vệ tinh, máy bay, thiết bị bay không người lái (UAV), cần đội ngũ kỹ sư hàng không vũ trụ chuyên sâu. Lĩnh vực này đòi hỏi sự kết hợp của nhiều chuyên ngành như nhiệt học, động lực học, quỹ đạo, phần mềm, cơ khí chính xác, vật liệu… để tạo ra sản phẩm. Kỹ sư cũng cần có trình độ tiếng Anh tốt để làm việc với các chuyên gia nước ngoài.
“Hiếm Có Khó Tìm”
Hàng không vũ trụ là một ngành hẹp và số lượng kỹ sư tại Việt Nam còn rất hạn chế. “Các nước hiếm khi đào tạo chuyên ngành này cho người nước ngoài, nên nguồn nhân lực khan hiếm”, bà Hương cho biết. “Trong khi ở Việt Nam chỉ có một vài đơn vị đào tạo, mỗi khóa khoảng 60 sinh viên. Chúng tôi gần như không tuyển được người”.
Theo bà, trên thế giới cũng có nhiều kỹ sư hàng không vũ trụ xuất phát từ các chuyên ngành gần như thiên văn học, vật lý… Khi chuyển sang lĩnh vực này, họ cần sự dẫn dắt chuyên môn từ các chuyên gia ở tầm kiến trúc sư trưởng. “Đây là một khoảng trống lớn ở Việt Nam, dẫn đến tình trạng khan hiếm nguồn lực”, đại diện Sao Vega nhận định.
Cần Đầu Tư Dài Hạn và Cơ Chế Đãi Ngộ Tốt Hơn
Bên cạnh vấn đề thu nhập, Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam cũng đề cập đến khó khăn về việc không được đầu tư dài hạn, gây ảnh hưởng đến tâm lý của những người làm nghiên cứu khoa học. Ông đề xuất xây dựng một chiến lược dài hơi đến năm 2040-2050, cùng với cơ chế đảm bảo tài chính đi kèm.
Ông Tuấn cũng cho rằng, ngoài việc tăng lương cho các nhà khoa học, Việt Nam cần đầu tư xây dựng một cơ quan hàng không vũ trụ tầm quốc gia để điều phối, thay vì chỉ dừng ở mức Ủy ban Vũ trụ như hiện tại. Đồng thời, Việt Nam nên có chiến lược phát triển kinh tế vũ trụ, coi đây là một trong 5 không gian phát triển của Việt Nam, cùng với “đất, biển, trời và không gian mạng”.
“Quy mô nền kinh tế vũ trụ toàn cầu dự báo đạt 1.400 tỷ USD vào năm 2030. Các tỷ phú công nghệ hàng đầu thế giới đều đang đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực này. Đã đến lúc cần xác định vũ trụ không chỉ là công nghệ chiến lược mà còn là một ngành kinh tế tiềm năng”, PGS. TS Phạm Anh Tuấn nhấn mạnh.
